خارخَسَک (در متون طب سنتی حسک، خسک، شکوهج، شکوهنج) گیاهی بوته‌ای است.
خارخسک در آب و هوای گرم و حتی در کویرها دیده می‌شود.
میوه ی خارخسک چهار بخشی و نرم است اما خارهای تیزی دارد.
خارخاسک گیاهی است علفی، یک ساله، دارای ساقه‌های خوابیده با انشعابات گسترده بر سطح خاک و پوشیده از تار که برگ و ساقه‌های جوان آن را تارهای ظریف ابریشمی می‌پوشاند.
برگ‌های آن متقابل غالباً نامساوی و مرکب از برگچه‌های کوچک و ریزی است که به تعداد ۶–۳ زوج در طرفین دمبرگ اصلی جای دارند. گل‌ها زرد کوچک و منفرد هستند. میوه آن شیزوکارپ ناشکوفا که در موقع رسیدن قسمت‌های پنجگانه آن از هم جدا و پراکنده می‌شوند. هر یک از این قسمت‌های پنجگانه در سطح بیرونی خاردار است. قسمت‌های مورد استفاده این گیاه، میوه، دانه، برگ، ریشه و گاهی کلیه اعضای گیاه است ولی بیش از همه میوه آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. رنگ میوه‌های آن سبز مایل به زرد، بدون بو و با طعم مشخص است.
kharkhasak
میوه‌های این گیاه را در اواخر تابستان و اوایل پاییز جمع‌آوری می‌نمایند. این گیاه پراکندگی وسیعی در نواحی مختلف کره زمین دارد. به‌طوری‌که می‌توان آن را در غالب نواحی دنیا مشاهده کرد.
ترکیبات شیمیایی گیاه خارخاسک شامل رزین، تاش، روغن ثابت، آلکالوئید، پلی فنل‌ها و مواد معدنی شامل کلسیم، فسفر، آهن، سدیم، پتاسیم، گوگرد، ازت و کلر است. پنج نوع ماده گلیکوزیدی نیز دارد که همه آن‌ها دارای گلوکز است و علاوه بر گلوکز قندهای رامنوز، آرابینوز را هم شامل می‌شود. خارخاسک به عنوان مدر، دفع‌کننده سنگ‌های مجاری ادراری و تقویت‌کننده قوای جنسی به کار می‌رود.
در طب گذشته برای خارخاسک اثر مدر و دفع‌کننده سنگ‌های مجاری ادراری و تقویت‌کننده قوای جنسی قائل بوده و از آن به عنوان درمان‌کننده عفونت و التهاب لثه استفاده می‌شده است. از فراورده‌های موجود در بازار می‌توان قطره پروستاتان، قطره سنکل و قطره آفرودیت را نام برد.
خارخاسک
خارخاسک برای کاهش فشارخون مفید است
خارخاسک گیاهی است که در گذشته برای کاهش چربی خون و کلسترول، رفع تصلب شرایین، انسداد و سخت شدن سرخرگ‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. ترکیبات این گیاه در کاهش مقدار سدیم موجود در خون که باعث کاهش حفظ میزان مایعات می‌شود، موثر است. خارخاسک با کاهش تحریک عصبی، افزایش فعالیت عضله قلب و از بین بردن هورمون‌های مازاد از جریان خون، برای برطرف کردن فشارخون مفید است.
گیاه خارخاسک باعث کاهش قند خون بیماران دیابتی می‌شود
نتیجه یک تحقیق نشان می‌دهد عصاره میوه گیاه خارخاسک باعث کاهش قند خون در موش‌های دیابتی می‌شود. این پژوهش با هدف ارزیابی اثرات مقادیر متفاوت از عصاره میوه گیاه خارخاسک بر قند خون در موش صحرایی در مقایسه با داروی گلی بن کلامید در کوتاه مدت و بلندمدت انجام شد.
در این تحقیق تعداد 60 موش صحرایی نر بالغ نژاد ویستار به وزن 200 تا 250 گرم که در شرایط یکسان نگهداری می‌شدند، به وسیله استرپتوزوسین دیابتی شدند و در این تحقیق مورد آزمایش قرار گرفتند. به این موش‌ها عصاره هیدرو الکلی گیاه خارخاسک در دوزهای 750 ،500 ،250 ،150 ،60 ،30 ،15و 1000 میلی‌گرم در بررسی حاد داده شد و در دوزهای 750 ،500 و 1000 در بررسی فاز مزمن، داروی گلی بن کلامید به مقدار 10 میلی‌گرم به روش داخل صفاقی تزریق شد و این دو با هم مقایسه شدند.
خارخاسک و ناتوانی جنسی
اگر چه بسیاری معتقدند که گیاهان دارویی برای مشکلات جنسی کاربردی ندارند و این مشکل را برطرف نمی‌کنند اما تحقیقات خلاف آن را ثابت کرده است.
یکی از بهترین این داروها خارخاسک است که روی کاربرد آن تحقیقات بسیاری انجام شده است. این ماده از زمان‌های قدیم در اروپا و آسیا برای درمان ناتوانی‌های جنسی و ناباروری مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
البته قبل از اینکه پیشرفت‌های علمی داروهایی شیمیایی و علاج‌های پزشکی برای این عارضه پیدا شود و ماده اصلی آن که پروتودیوسین نامیده می‌شود کشف شود.
شش دانشگاه و بیمارستان آکادمیک بیش از نه تحقیق روی این مسئله انجام داده‌اند که آثار پر منفعت داروهای گیاهی را به اثبات می‌رساند. این تحقیقات نشان داده است که خارخاسک در مواقعی کاربرد دارد که هورمون‌های جنسی فرد نامتوازن بوده یا تستوسترون کاهش یافته باشد. در این حالت ماده فعال موجود در خارخاسک می‌تواند با استفاده از آنزیم‌های طبیعی بدن فرد این کمبود را جبران کند.
