استازولامید

استازولامید (( Acetazolamide))

رده درمانی: مهارکننده آنزیم کربنیک آنهیدراز

موارد مصرف 

قبلاً در درمان افزایش فشارخون نیز استفاده می شد ولی اکنون بیشتر در درمان گلوکوم، قلیایی کردن ادرار برای جلوگیری از رسوب سیستئین و اسید اوریک، تشنج میوکلونیک و پیشگیری و درمان بیماری صعود سریع به ارتفاعات مصرف می‌شود.

عوارض جانبی استازولامید

افزایش حجم ادرار(دیورز)، کرختی، مور مور شدن و تغییر حسی(پارستزی) بخصوص در دستها و پاها و نواحی تحت فشار، خواب آلودگی ، هیپرآمونمی ،مصرف نوشیدنیهای کربن دار ممکن است بی مزه بنظر برسد، تهوع، عدم تعادل الکترولیتی

اعصاب مرکزی‌: خواب آلودگی‌، اختلال حس‌، اغتشاش شعور.

پوست‌: بثورات جلدی‌.

چشم‌: نزدیک بینی موقت‌.

دستگاه گوارش‌: تهوع، استفراغ، بی اشتهایی.

ادراری – تناسلی‌: کریستالوری‌، سنگهای کلیوی و هماچوری‌.

خون‌: کم خونی آپلاستیک‌، کم خونی همولیتیک، لکوپنی.

متابولیک‌: اسیدوز هیپرکلرمیک، هیپوکالمی، افزایش بدون نشانه اسید اوریک خون.

موضعی‌: درد در محل تزریق، آبسه غیر چرکی.

معرفی کامل دارو استازولامید

نحوهٔ اثر استازولامید

استازولامید مهارکننده آنزیم کربنیک آنهیدراز است. لذا در کلیه موجب دفع بی کربنات(پیشگیری از آلکالوز متابولیک) ، افزایش ادرار و افزایش جبرانی تنفس برای پیشگیری ازاسیدوز متابولیک می شود.

درمان مصرف بیش از حد دارو

در صورت مصرف خوراکی دارو: لاواژ، کنترل الکترولیت‌ها، تجویز دکستروز سالین، کنترل وضعیت هیدراتاسیون و وضعیت قلبی – عروقی و کلیوی.

اثر بر آزمایشهای تشخیصی:

استازولامید با قلیایی کردن ادرار سبب بروز پاسخ مثبت کاذب در اندازه گیری میزان پروتئین ادرار با استفاده از Albustix یا Albutest می‌شود. این دارو ممکن است باعث کاهش برداشت ید توسط غده تیروئید شود.

ملاحظات اختصاصی:

۱- بیمارانی که بلعیدن قرص برای آنها مشکل است. می‌توانند قرص را با دو قاشق چایخوری آب گرم حل کنند و بعد دو قاشق چایخوری عسل و یا شربت به آن اضافه کرده بلافاصله میل کنند. قرص را نباید در آب میوه حل کرد.

۲- سوسپانسیون حاوی ml 5 / mg 250 از دارو می‌تواند توسط داروساز تهیه شود و تا یک هفته قابل نگهداری است.

۳- برای تهیه محلول تزریقی باید حداقل پنج میلی لیتر آب استریل را به ویال محتوی دارو اضافه کرد.

۴- تزریق عضلانی دارو به دلیل قلیایی بودن محلول آن دردناک است و تزریق وریدی آن ترجیح داده می‌شود.

مصرف در سالمندان: بیماران سالخورده و ضعیف بیشتر مستعد دیورز ناشی از دارو هستند و باید وضعیت آنها به دقت پیگیری شود. افزایش بیش از حد ترشح ادرار باعث دهیدراسیون سریع می‌شود که خود به کاهش حجم خون، کمی پتاسیم و سدیم خون منجر شده و ممکن است سبب کلاپس گردش خون شود. در این افراد می‌توان مقدار مصرف را کاهش داد.

مصرف در شیر دهی‌: بی ضرری مصرف دارو در زنان شیرده ثابت نشده است.

اقدامات پرستاری استازولامید

۱- روزانه میزان وزن و I&O را کنترل نمایید تا میزان از دست رفتن مایعات مشخص گردد. در صورتی که روزانه استفاده شود از تأثیر دارو ممکن است کاسته شود. افراد سالمند را از نظر دهیدراتاسیون بررسی نمایید.

۲- ممکن است میان این دارو و سولفونامیدها واکنش متقابل پدید آید.

۳- از طریق کنترل BP در وضعیت‌های درازکشیده و ایستاده بیمار را از نظر هیپوتانسیون وضعیتی بررسی کنید.

۴- الکترولیت‌ها (K، Na، Cl، و همچنین BUN، قند خون، CBC، کراتینین سرم، pH خون، ABG، LFT و تست‌های کبدی) و I&O را کنترل نمایید. ممکن است بیمار به یک رژیم غذایی پر پتاسیم نیاز داشته باشد.

ارتفاع‌زدگی و استازولامید

• هر کس که به ارتفاعات بالا تر از 2500 متر صعود کند در معرض خطر بیماری‌ های ارتفاع قرار دارد.
• هرچه ارتفاعی که فرد در آن زندگی می‌کند پایین‌تر باشد؛ سرعت صعود بیشتر باشد و ارتفاعی که فرد در یک روز صعود می‌کند زیادتر باشد آن فرد بیشتر در معرض خطر بیماری‌های ارتفاع قرار دارد.
• به خاطر بسپاریم اولین، اصولی‌ترین و ایمن‌ترین راه در پیشگیری از بیماری‌های ارتفاع صعود آهسته و مرحله به مرحله است و هیچ تمرین یا دارویی جای این کار را نخواهد گرفت گرچه کوهنوردی مداوم؛ تمرین‎های مستمر؛ پرهیز از افزایش ارتفاع ناگهانی و سریع نیز  در  پیشگیری از بیماری‌های ارتفاع بسیار اثربخش است.
• همنوردان عزیز دقت کنند صعود مرحله به مرحله اولین گام در پیشگیری از بیماری‌های ارتفاع است و بدون آن سایر اقدامات پیش گفته می‌تواند تاثیر چندانی نداشته باشد.
• همنوردان که در سطح دریا زندگی می‌کنند (در استان‌های جنوبی یا شمالی)؛ و یا همنوردانی که قبل از صعود به ارتفاعات در ارتفاع پایین یا سطح دریا بوده‌اند (سفر به شمال یا جنوب ایران و….) دقت داشته باشند که برای صعود به قله‌های بلند در مقایسه با کسانی دارند که در استان‌های مرتفع‌تر زندگی می‌کنند نیاز به هم هوایی بیشتری دارند. مثلا اگر کوهنوردان استان‌های تهران؛ همدان و… دماوند را در دو روز صعود می‌کنند همنوردان خوزستانی؛ هرمزگانی و… نیاز به سه تا چهار روز برای همان صعود دارند.
• با رعایت همه این موارد نیز گاه نیاز به مصرف دارو وجود دارد.
• اگر سرعت صعود شما به ناچار زیاد است؛ و یا بیش از پانصد متر در روز ارتفاع می‌گیرید؛ اگر سابقه ارتفاع زدگی قبلی دارید؛ اگر هیچ حساسیتی به استازولامید ندارید و اگر  با توجه به سایر بیماری‌ها و داروهای احتمالی خود با ممنوعیتی از جانب پزشک تان برای این دارو مواجهه نیستید؛ زیر نظر یک پزشک آشنا به امور ارتفاع می‌توانید از داروی استازولامید استفاده کنید.
• بهتر است استازولامید را نیز مانند هر داروی دیگری برای اولین بار در کوه و شرایط سخت استفاده نکنید. ابتدا در شرایط عادی دو روز هر دوازده ساعت یک قرص 250 میلی گرمی مصرف کنید اگر با عوارض جدی دارو مواجهه نشدید می‌توانید دارو را بعدا هنگام صعود مصرف کنید.
• سردرد، بی حسی، کرختی و گز گز اطراف دهان و نوک انگشتان، افزایش ادرار و… از عوارض مهم این دارو هستند.
• اگر در تست دارو دچار عارضه نشدید در کوه از داروی همان شرکتی که امتحان کردید استفاده کنید.
• برای مصرف قرص استازولامید دستورهای متفاوتی وجود دارد ولی ما جهت راحتی کار و ایجاد وحدت رویه یک دستور را که بیشتر بر آن تاکید شده است توصیه میکنیم.
• قرص استازولامید را از یک روز قبل از شروع صعود تا یک روز بعد از صعود هر دوازده ساعت یک عدد مصرف کنید.
• دقت کنید که حتما قبلا دارو را تست کرده باشید.
• در شرایطی که دچار بیماری حاد کوهستان هستید (سردرد؛ بی اشتهایی؛ بی خوابی؛ استفراغ و تهوع و…) نیز این دارو می‌تواند کمک کند و شما می‌توانید یک قرص دیگر علاوه بر آن دو قرص قبلی مصرف کنید.
• این دارو به تنهایی در شرایط بحرانی بیماری‌های ارتفاع (ادم مغزی و ادم ریوی) کارساز نیست و در آن شرایط نیاز به مداخله فوری پزشکی وجود دارد.
• این دستور العمل ویژه کوه‌های داخل کشور است بدیهی است در صعود های مرتفع و برنامه‌های اکسپیدیشن با شرایط متفاوتی رو به رو هستیم.
• مجددا تاکید می‌کنیم هیچ چیز جای صعود مرحله به مرحله و آهسته در پیشگیری و بازگشتن به ارتفاع پایین‌تر در درمان ارتفاع زدگی را نمی‌گیرد.