معرفی کامل اَشکال دارویی

در این مقاله به بررسی اشکال دارویی و معرفی تمامی موارد مرتبط با آن میپردازیم، لطفا در ادامه همراه ما باشید.

اَشکال دارویی

داروها را ممکن است به اشکال مختلف دارویی تهیه نمود. اغلب، اثر بخشی دارو بستگی به شکل دارو و طرز مصرف آن دارد. پس از بررسی آثار فارماکولوژیک یک دارو، کارخانجات دارویی سعی می کنند دارو را به بهترین شکل ممکن تهیه و به بازار عرضه نمایند.

اشکال دارویی عبارتند از:

عصاره ها [Extracts] 

برای تهیه عصاره ها مواد موثر گیاهی یا حیوانی را توسط حلالهای آب و یا اتر استخراج می نمایند سپس مایع حاصله را تبخیر نموده و غلیظ می کنند. این ماده، عصاره نامیده می شود و معمولا ۴-۵ مرتبه قوی تر از داروهای خام اولیه است.
عصاره ها بر چند نوع هستند: عصاره مایع، عصاره جامد و عصاره نرم.

پماد ها یا روغن ها [Ointment] 

پماد ها داروهای نیمه جامدی هستند که از ترکیب مواد موثر دارویی با مواد چربی نظیر وازلین، لانولین و یا پیه خوک (Axonge) بدست می آیند.
در صورتی که در تهیه پماد ها مقادیر زیادی گردهای دارویی مانند نشاسته، کائولن، تالک و اکسید روی وارد شود آن را ضماد یا خمیر پوستی (Paste) می نامند.

 شیاف ها [Suppositorie] 

شیاف ها داروهای جامد مخروطی شکل هستند که از راه قرار دادن در راست روده استعمال می شوند.
درساختمان شیاف ها کره، کاکائو، صابون، پیه و ژلاتین به کار می رود. شیاف ها در حرارت معمولی جامد بوده ولی در حرارت بدن ذوب گشته و مواد موثره آن ها جذب می شود.
بعضی از شیاف ها اثر موضعی دارند مانند شیاف های ضد بواسیر و ملین و برخی دیگر مانند شیاف های آنتی بیوتیک و غیره دارای اثر عمومی هستند.

اوول ها [Ovules] 

داروهایی هستند بیضی شکل که از راه قرار دادن در مهبل استعمال می شوند. اوول ها بیشتر برای تاثیر موضعی و پانسمان مهبل به کار میروند.
مواد تشکیل دهنده آن ها عبارت است از گلیسیرین، ژلاتین، آب و داروهای موثر.

شربت ها [Syrups]

شربت ها داروهایی هستند که از انحلال مواد موثر دارویی در شربت قند به دست می آیند مانند شربت سولفات فرو.

کپسول ها [Capsules]

محفظه های استوانه ای یا بیضی شکل است که از مخلوط آب، گلیسیرین و ژلاتین تهیه می شود. کپسول ها طعم بدمزه و تلخ داروها را مخفی نموده و پس از ورود به معده و مجاورت با شیره معدی حل می گردند.
کپسول ها را به دو دسته کپسول های سخت و نرم تقسیم می کنند.
کپسول های نرم(Pearl) دارای جداری نازک و نرم بوده و محتوی آن ها را روغن هایی مثل کرچک و یا روغن ماهی تشکیل می دهند در حالی که کپسول های سخت از گردها پر شده اند.

قرص ها [Tablets]

قرص ها یکی از اشکال دارویی جامد می باشند. برای تهیه آن ها داروها را اول به صورت پودر در آورده ک سپس گردها را به کمک ماشین های مخصوص متراکم ساخته و بصورت قرص در می آورند.
قرص ها به فرم های مختلف استوانه ای و پهن تهیه می شوند.در صورتی که قرص بد طعم، سوزاننده یا بد رنگ باشد، روی آن را از یک ورقه لعاب قندی که ممکن است به رنگ های مختلف باشد می پوشانند و چنین قرصی را دراژه می نامند.
بعضی از مواد تشکیل دهنده قرص ها ممکن است در محیط اسیدی معده تجزیه شود در این صورت قرص ها را از یک لایه گلوتن و یا کراتین می پوشانند چنین قرص هایی، در معده باز نشده ولی در محیط قلیایی روده باز شده و جذب می گردد.
قرص هایی که ار راه زیر زبان جذب می شوند به نام Linguette معروف هستند. مانند لینگت هورمون ها‌

قرص های مکیدنی [Lozenges] 

قرص های مکیدنی به شکل های استوانه ای مسطح و غیره تهیه می شوند و معمولا داروهای مختلف را با مواد معطر، شکر و موسیلاژ مخلوط کرده و به صورت قرص در می آورند.
این قرص ها از طریق مکیدن مورد استفاده قرار میگیرد و معمولا برای تسکین سرفه و ضدعفونی دهان و گلو مصرف می شوند.

نقل های دارویی [Granules] 

نقل های دارویی که گرانول نیز معروف اند مخلوط جامدی از مواد دارویی و قند است که به روش های مخصوص تهیه می شوند‌.

الگزیر ها [Elixirs]

الگزیر ها داروهای مایعی هستند که در ترکیب آن ها الکل، شکر و بعضی مواد معطر به کار رفته است مانند الگزیر استامینوفن.

سوسپانسیون ها [Suspensions] 

سوسپانسیون ها مخلوط های مایعی هستند که مواد موجود در آن ها برای مدت کوتاهی به حالت تعلیق باقی می ماند وسپس رسوب می نماید. موقع استعمال باید آن ها را تکان داد.

امولسیون ها [Emulsions] 

امولسیون ها سوسپانسیون های چربی و روغن در آب هستند: امولسیون ها از مخلوط نمودن آب و روغن به کمک مواد امولسیون کننده مانند صمغ عربی و کتیرل تهیه می گردند.

محلول های دارویی _ محلول های دارویی از انحلال مواد شیمیایی مختلف در آب مقطر به دست می آیند معمولا این محلول ها برای استعمال داخلی یا خارجی به کار می روند مانند کلرورسدیم و محلول اسید بوریک.

لوسیون ها [Lotions] 

لوسیون ها داروهای مایعی بوده که مواد دارویی گوناگون در ترکیب آن ها به کار رفته و از طریق مالیدن روی پوست مصرف می شوند.
در ترکیب لوسیون ها اغلب اوقات کمی الکل وجود دارد که موجب تسریع در خشک شدنو افزایش اثر خنک کنندگی آن ها می شود. لوسیون ها برای شستن و پاک کردن پوست یا برای برطرف کردن دانه های پوستی و خارش مصرف می شوند مانند لوسیون کالامین.

پِرل [Pearl]

کپسول های ژلاتینی مایع که با انحلال این لایه نرم، مایع دارویی درون آن به راحتی در فضای گوارشی آزاد شده و سریعا جذب خون می شود. مانند پرل نیترو گلیسیرین زیر زبانی.
از میان اشکال دارویی ذکر شده، هرکدان که دسترسی سریع تر دارو به خون، یعنی محل هدف مصرف داروها جهت رساندن به بافت های بدن، ایجاو کند روش قوی تر و موثرتری خواهد بود.
بدین طریق انواع تزریقی مانند آمپول ها، ویال ها و سرم ها موثرترین روش و قرص های معمولی کم قدرت ترین خواهند بود.
در این میان استفاده از شیاف ها، روشی تقریبا معادل نوع تزریقی است؛ چون عروق خونی مقعدی برخلاف سایر رگ ها، گذر اولیه کبدی نداشته و تحت تاثیر آنزیم های کبدی در این روش از قدرت دارو ها کاسته نمی شود.
اشکال مایع خوراکی مانند سوسپانسیون ها، شربت ها و الگزیر ها نیز نسبت به کپسول های ژلاتینی (پرل ها) و کپسول های معمولی و سپس قرص های جوشان، مکیدنی، جویدنی و در نهایت قرص های معمولی موثر تر و قوی تر هستند.

/ فائزه عوض پور/