تعریف تابعیت و چگونگی اخذ تابعیت
تابعیت اساسا نوعی تقسیم بندی سیاسی،حقوقی و جغرافیایی بین افراد است، اگر چه ممکن است با جغرافیای زندگی فرد و اقامتگاه وی نیز ارتباط داشته باشد. بحث تابعیت یکی از مباحث اساسی در حوقوق بین الملل خصوصی است. تابعیت عبارت است از رابطه سیاسی، حقوقی و معنوی یک شخص (اعم از حقیقی و حقوقی) و یا یک شیء با دولت معین، به طوری که حقوق و تکالیف وی از همین رابطه ناشی می شود، در واقع تابعیت معیاری است که اشخاص (اعم از حقیقی و حقوقی) را در سطح بین الملل از یکدیگر متمایز مینماید. ( تعریف تابعیت و چگونگی اخذ تابعیت )
تابعیت به دو دسته ی تابعیت اصلی و تابعیت فرعی تقسیم می شود. تابعیت اصلی تابعیتی است که از ابتدای تولد شخص به حکم قانون به وی تحمیل می شود که بسته به نظام حقوقی کشور ها از طریق خون و خاک امکان پذیر است. تابعیت از طریق سیستم خون بدین معناست که از طریق نسب فرزند به محض تولد حاصل می شود. (از طریق پدر یا مادرش تحصیل میشود). اصل خون به محلی که طفل در آنجا متولد می شود مرتبط نیست. تابعیت از طریق سیستم خاک هم بدین صورت است که فرد به محض تولدش در یک کشوری که سیستم خاک مورد پذیرشش است تابعیت آن کشور را به دست می آورد و این تابعیت فرعی است.
با توضیح ماده ۹۷۶ قانون مدنی، موضوع تابعیت را مورد بررسی قرار می دهیم.
ماده ۹۷۶ قانون مدنی : اشخاص ذیل تبعه ی ایران محسوب می شوند:
۱- کلیه ساکنین ایران به استثنای اشخاصی که تبعیت خارجی آن ها مسلم باشد؛
تبعیت خارجی کسانی مسلم است که مدارک تابعیت آن ها مورد اعتراض دولت ایران نباشد.
• در مورد این بند به دشواری میتوان پذیرفت که هر بی تابعیتی که در ایران سکونت پیدا کند ایرانی محسوب است.
قانون در مقام بیان یک اصل عملی است و اگر به تحقیق معلوم شود که ساکن ایران هیچ تابعیتی ندارد، تحصیل تابعیت ایرانی برای او تابع قواعد عمومی است.
۲- کسانی که پدر آن ها ایرانی است، اعم از این که در ایران یا در خارجه متولد شده باشند.
• بند ذکر شده تابعیت از طریق سیستم خون را مورد نظر قرار داده است، به این شکل که تابعیت پدر به واسطه ی این که نسب فرزند خود محسوب می شود به فرزندش تحمیل می گردد.
در ایران سیستم اخذ تابعیت بر اساس خون است و قانون ایران تابعیت مادر را تابعیت فرزندش برای جلوگیری از تابعیت مضاعف موثر نمی داند.
در مورد بند ۲ این ماده تابعیت کودک در صورتی پذیرفته می شود که نسب او در رابطه با پدر مشروع باشد.
۳- کسانی که در ایران متولد شده و پدر و مادر آنان غیر معلوم باشند.
• این بند به سیستم خاک اشاره دارد و در اینجا قانونگذار سیستم خاک را به صورت فرعی پذیرفته است و مقصود این است که اگر کودکی در ایران متولد شده باشد اما بدون پدر و مادر و هیچ هویت در ایران یافت شود این طفل ایرانی محسوب می شود.
قانونگذار خواسته است از وجود شخص بی تابعیت در کشور جلوگیری نماید.
هرگاه معلوم شود که پدر و مادر کودک کیست، قواعد اعطای تابعیت تابع احکام عمومی است.
۴- کسانی که در ایران از پدر و مادر خارجی که یکی از آن ها در ایران متولد شده به وجود آمده اند.
• منظور این بند که بیان شده این است که مثلا اگر دو خارجی با یکدیگر ازدواج کرده اند و در ایران دارای فرزندی شده و دوباره به کشورشان بازگردند، فرزند آن ها با یک خارجی ازدواج کند و به ایران باز گردد و در ایران صاحب فرزند شود، فرزند آن ها به واسطه این که پدر یا مادرش در ایران متولد شده است می تواند تابعیت ایرانی داشته باشد.
۵- کسانی که مادر ایرانی دارند و پدرشان خارجی می باشد.
کسانی که در ایران از پدری که تبعه خارجه است به وجود آمده و بلافاصله پس از رسیدن به سن هجده سال تمام لااقل یک سال دیگر در ایران اقامت کرده باشند والا قبول شدن آن ها به تابعیت ایران بر طبق مقرراتی خواهد بود که مطابق قانون برای تحصیل تابعیت ایران مقرر است.
• بند ۵ به این موضوع می پردازد که زن و شوهر ایرانی نیستند و دارای فرزند هستند که در ایران زندگی می کنند. در اینجا بیان شده که اگر فرزند به هجده سال تمام رسیده باشد و به پدر و مادرش بگوید که تابعیت ایران را می خواهد کسب کند می تواند حداقل یک سال دیگر هم در ایران زندگی کند تا تابعیت ایرانی را اخذ نماید، اگر این شرایط برقرار نباشد باید مطابق قوانین ایران نسبتبه اخذ تابعیت اقدام نماید.
۶- هر زن تبعه ی خارجی که شوهر ایرانی اختیار کند.
• در این بند به تحصیل تابعیت از طریق ازدواج اشاره کرده است. بنابراین یک زن خارجی که با یک مرد ایرانی ازدواج می کند تابعیت ایرانی شوهرش به وی تحمیل می شود که این تابعیت ناشی از ازدواج است.
ذکر این نکته لازم است که تابعیت مرد ایرانی به زن تحمیل می شود یعنی اگر مرد خارجی با زن ایرانی ازدواج کند مطابق قواعد ایران تابعیت ایرانی زن به مرد اعطا نمی شود.
۷- هر تبعه خارجی که تابعیت ایران را تحصیل کرده باشد.
• بند ۷ اشاره به این دارد که اگر یک تبعه خارجی از دولت ایران درخواست تابعیت ایرانی را بنماید مطابق قوانین می تواند تابعیت ایرانی را تحصیل کند.
تبصره_ اطفال متولد از نمایندگان سیاسی و قنسولی خارجه مشمول فقره ۴ و ۵ نخواهند بود.
نویسنده : فائزه عوض پور
مطلب مفیدی بود ممنون