مهریه مالی است که به هنگام عقد نکاح شرعا و عرفا و قانونا، ازطرف مرد به زن پرداخت می گردد.
مهریه، عند المطالبه است. یعنی به محض انعقاد عقد نکاح، زوجه مالک مهر می شود و این مالکیت نسبت به نصف مهر مستقر و در نیمی دیگر متزلزل است.
به عبارت دیگر :
زوجه به محض جاری شدن عقد نکاح، مالک نیمی از مهریه می شود و نیم دیگر را بعد از اولین رابطه زناشویی مالک خواهد شد.
مهریه!
عندالمطالبه یا عندالاستطاعه؟
مدتی است دو شرط ۳۱ و ۴۱ به شروط ضمن عقد، اضافه شده است که به ترتیب با عنوان مهریه به صورت عندالمطالبه و مهریه به صورت عندالاستطاعه ذکر شده است.
امضای یکی از این دو مورد به انتخاب زوجین در دفترچه های ازدواج، درج می شود.
با آوردن شرط عندالاستطاعه مهریه از حالت عندالمطالبه مطلق خارج شده و الزام شوهر به پرداخت مهریه، مستلزم اثبات توانایی مالی وی توسط زوجه می باشد.
یکی از پیامد های منفی اجرای این موضوع آن است که برخی از خانم ها شرط عندالاستطاعه را امضا می کنند بدون آن که از معنای آن اطلاع کافی داشته و پس از آن که تصمیم بر مطالبه مهریه خود گرفت، متوجه معنای آن می شوند.
در واقع با امضای شرط عندالاستطاعه، دستیابی به مهریه برای زوجه تقریبا غیر ممکن می شود.
قید عندالاستطاعه مهریه، فقط یک فایده دار و آن این است که زن نمی تواند از حق حبس استفاده نمیاد و قید عندالاستطاعه تنها به معنای اسقاط حق حبس زن که مانع شرعی ندارد صحیح است و اصولا هر کس می تواند از حق خود صرف نظر کند.
ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی به حق حبس زن اشاره دارد که طبق این ماده : زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند، مشروط بر این که مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.
بر این اساس اگر زن شرط عندالاستطاعه بودن مهریه را امضا کند دیگر نمیتواند از این حق استفاد کند زیرا باید شوهر به توان مالی برای پرداخت مهریه برسد.
مهریه و عدم تمکین:
باید توجه داشت که مهریه به هیچ عنوان ربطی به تمکین ندارد. اگر زنی خانه شوهر را بدون اجازه و اطلاع او ترک کند و برای مدتی در خانه شوهر نباشد، عدم تمکین کرده و شوهر می تواند با تکمیل استشهادیه که تایید ۲ یا ۳ نفر کافی است این موضوع را ثابت نماید.
اگر شوهر به دادگاه شکایت کند که همسرش عدم تمکین کرده موجب عدم پرداخت مهریه نمی گردد و عدم تمکین در بحث نفقه موثر است که اگر در مقابل این شکایت زن مدعی شود که شوهرهرش او را از خانه بیرون کرده و دادخواست مطالبه نفقه دهد، به تشخیص دادگاه، نفقه تعیین یا رد می شود. اگر زن محق باشد نفقه پرداخت ولی اگر مرد عدم تمکین و ترک کردن خانه بدون اجازه او را ثابت کند، نفقه ای به زن پرداخت نمی شدد و مستحق گرفتن نفقه نخواهد بود.
به هر حال و در هر صورت این امر تاثیری در حکم مهریه ندارد و مرد نمی تواند به بهانه ترک کردن خانه از سوی زن و عدم تمکین، مهریه را پرداخت نکند.
مهریه و طلاق توافقی:
طلاق توافقی آن است که زن و شوهر بر سر جدایی مسائل مالی و غیر مالی مرتبط با زندگی زناشویی خود توافق دارند.
مهم ترین بحث در طلاق توافقی مطالبه مهریه است. زوجین باید در مورد مهریه به توافق رسیده باشند. در طلاق توافقی دادگاه بر مبنای هر آنچه که زوجین به تفاهم می رسند رای صادر می کند. بنابراین اگر زوجه بخواهد تمام یا قسمتی از مهریه خود را ببخشد یا تمام آن را دریافت نماید یا اینکه زوجین با چه شرایطی در مورد پرداخت مهریه به توافق رسیده اند در گواهی عدم امکان سازش در (طلاق توافقی) ذکر می شود و روشن است که برای عدم انجام آنچه توافق شده ضمانت اجرا وجود دارد.
برای مثال: زوجه در قبال طلاق خلع از کل مهریه ۳۰۰ سکه تمام بهار آزادی مقدار ۱۷۰ سکه را بخشیده و در خصوص باقی آن یعنی ۱۳۰ سکه تمام بهار آزادی توافق شده است که زوج در دفترخانه طلاق مبلغی را معادل ۴۵ سکه تمام بهار آزادی به زوجه دهد و مقدار ۸۵ سکه باقی مانده را ماهیانه یک سکه به زوجه پرداخت کند.
بنابراین هر توافقی را می توان در خصوص مهریه در طلاق توافقی ذکر کرد.
مجازات قانونی
مهریه در عقد موقت:
عقد موقت هم در قانون و هم در شرع ما وجود دارد. در این نوع ازدواج نیز دریافت و پرداخت مهریه اصولی را دارا می باشد.
خانم هایی که ازدواج موقت کرده اند و تصمیم دارند مهریه خود را از همسرشان دریافت کنند، می توانند مانند گرفتن مهریه در ازدواج های دائم، این موضوع را پیگیری نمایند.
اما باید توجه داشت که در ازدواج دائم، زن نسبت به نفقه هم حقی دارد که در ازدواج موقت این حق را نخواهد داشت مگر این که دریافت نفقه شرط شده و در صیغه نامه قید کرده باشند.
مهریه و فوت یکی از زوجین:
اگر زنی قبل از این که مهریه اش را دریافت کرده باشد، فوت کند خانواده زن می توانند مهریه دخترشان را تقاضا نمایند و چون مهریه دینی است که بر عهده شوهر بوده، بعد از فوت زن جزء ماترک او می باشد و وراث زن می توانند از مهریه ایشان ارث ببرند و به نسبت خود سهم داشته باشند.
حال اگر شوهر فوت کند و مهریه زن پرداخت نشده باشد، به دلیل اینکه مهریه زن از طلب های ممتازه محسوب می شود، باید مهریه زن ابتدائا پرداخت شود. در صورتی که متوفی مالی داشته مقداری از مال که مساوی با مهریه زن می باشد، توقیف شده تا زمانی که زن مهریه اش را دریافت نماید و بعد از آن باقی بدهی های متوفی از اموالش پرداخت می گردد.
باید توجه داشت که مهریه زن به هیچ عنوان جزء سهم الارث او به حساب نمی آید و در صورای که متوفی(شوهر) فرزندی نداشته، بعد از کسر مهریه از اموال وی، یک چهارم از کل اموال باقی مانده شوهر به عنوان ارثیه به زن می رسد ولی اگر دارای فرزند باشد سهم الارث زن به یک هشتم کاهش پیدا میکند، همچنین اگر متوفی بیش از ۲ زن داشته باشد، همین مقدار یک هشتم بین همه آن ها تقسیم می شود.