هایپرتیمزیا
هایپرتیمزیا (Hyperthymesia) یا حافظه فراگیر نوعی از حافظه می باشد که افرادی که دارای آن می باشند، تمامی اتفاقات روزمره را با جزئیات کامل به خاطر می آورند ، کلمه « hyperthymesia » از یونانی باستان: hyper- ( بیش از حد ) و thymesis ( به یاد آوردن ) مشتق شده است.
قدرت حافظه افراد با حافظه فراگیر
افرادی که حافظه فراگیر دارند به عنوان مثال می توانند در مورد یک مهمانی که چند ماه قبل برگزار شده است اطلاعات زیر را به شما بدهند :
مهمان ها به ترتیب ورود به مکان مهمانی ؟
رنگ لباس تک تک مهمان ها ؟
تمامی صحبت هایی که با وی صورت گرفته است ؟
شاید برایتان خیلی جالب باشد که یک انسان بتواند مثل دوربین فیلمبرداری تمام لحظات عمرش را ثبت کند .
نام های دیگر حافظه فراگیر
حافظه فراگیر با نام سندروم هایپرتیمزیا (Hyperthymesia) و حافظه‌ی فوق‌العاده برتر اوتوبیوگرافیکال (highly superior autobiographical memory= HSAM) نیز خوانده می‌شود.
انواع حافظه
تمامی انسان ها دارای سه حافظه کوتاه ، میان و بلند مدت می باشند :
حافظه کوتاه مدت
در هر لحظه که یک انسان بیدار و هوشیار است ، اطلاعات و وقایع اطراف خود را یک حافظه کوتاه مدت قرار میدهد که برای چند ثانیه تا چند دقیقه عمر دارد .
فرد با استفاده از این حافظه می تواند آخرین جمله فردی که با وی صحبت می کرد را به خاطر بیاورد .
حافظه میان مدت
حافظه میان مدت از چند دقیقه تا چند روز می تواند پایدار باشد ، مثلا شما به خاطر می آورید که آخرین مهمانی که رفته اید چند روز پیش بوده است و کجا بوده .
حافظه بلند مدت
حافظه پایداری می باشد که تقریبا بصورت دائم در دسترس فرد می باشد ، به عنوان مثال زبان مادری ، اسم اعضای خانواده و… در حافظه بلند مدت قرار دارند .
رابطه سن و هایپرتیمزیا
افرادی که حافظه هایپرتیمزیا دارند از دوران 3 سالگی خود را به خاطر میاورند ، این افراد از دوران نوجوانی به بعد خود را با جزئیات بیشتری به خاطر میاورند .
این افراد برای بخاطر آوردن خاطرات پس بلوغ خود ، بسیار دقیق عمل میکنند گویا بخش هایی از مغز این افراد که موجب هایپرتیمزیا می شود در این سنین به حداکثر رشد و قدرت خود دست پیدا می کند .
سایر انواع حافظه قوی
حافظه پنهان : این حافظه بدون فراخوانی توسط فرد به صورت خود به خود در دسترس قرار میگیرد ، دوچرخه سواری توسط این حافظه در ذهن ثبت و فراخوانی می شود .
حافظه ترکیدن حباب : این حافظه به فرد این امکان را میدهد که یک اتفاق خیلی مهم را با جزئیات کامل به خاطر بیاورد ، به عنوان مثال 10 ثانیه از تصادف رانندگی که در آن حضور داشته اید همیشه مثل یک فیلم در ذهن شما باقی می ماند .
حافظه یادیار : در این حافظه فرد با کمک یک آوا ، ریتم ، حرکت بدن یا جمله ی کمکی چیزی را به خاطر میاورد ، به عنوان مثال همه ی ما الفبای انگلیسی را با ریتم فراگرفته ایم .
توهم هایپرتیمزیا
برخی از افراد به دلیل اختلالات روانی برای خود خاطرات آزار دهنده ای را تصور میکنند به نحوی که باور میکنند این اتفاق ها واقعیت داشته است و این گونه خود را آزار میدهد .
این افراد ادعا می کنند که حافظه قوی باعث به وجود آمدن این مشکل می باشد در صورتی که تمام یا بخشی از خاطراتشان توهم می باشد .
علت هایپرتیمزیا
علت اصلی هایپرتیمزیا هنوز ناشناخته می باشد ، یافته های علمی نشان داده است افرادی که حافظه هایپرتیمزیا دارند بخش هایی از مغزشان با افراد معمولی متفاوت می باشد .
تشخیص هایپرتیمزیا در افراد مختلف
پزشکان متخصص با استفاده از تصویر برداری مانند MRI و الکتروانسفالوگرام‌ها (electroencephalograms) جهت تشخیص و مطالعه ی حافظه ی افراد دارای هایپرتیمزیا استفاده میکنند .
تست های مختلفی برای تشخصی هایپرتیمزیا در افراد تعریف شده است ، البته هیچکدام از این تست ها نمی تواند به طور قاطع به هایپرتیمزیا رای دهد اما با تکرار این تست ها در زمان های گوناگون می توان به تشخیص با دقت بالا دست یافت .
هایپرتیمزیا خوب یا بد ؟
شاید در نگاه اول فکر کنید که هایپرتیمزیا یک ویژگی خوب می باشد ولی باید بدانید که حافظه قوی باعث می شود فرد به طور دائم خاطرات بد و اشتباهاتش را با جزئیات مرور کند .
افراد با حافظه هایپرتیمزیا زندگی زجرآوری را تجربه میکنند و همواره تلاش می کنند راهی برای فراموش کردن خاطرات بد خود پیدا کنند .
امام صادق (علیه السلام) فرمودند :
بدان که نعمت فراموشی بسیار بزرگتر از نعمت حافظه و یادآوری است. اگر(نعمت) فراموشی نبود، هیچکس مصیبت و سختی خود را فراموش نمی کرد، حسرت از پایان نمی یافت، سینه اش تمام نمی گشت، با یاد داشتن آفات دنیا هیچ گاه از آن بهره نمی جست، امیدی به فراموشی و غفلت سلطان و رهایی از حسد رشکبران نداشت. ( توحید مفضل ص۷۳ )