علم لدنی
واژه لدن به معنای فطری، آنچه بدون سعی و کوشش، محض به فضل حق تعالی رسیده باشد، دانسته‌اند و علم «لدنی» را به علمی که با الهام خداوند تعالی نصیب انسان گردد، معنا کرده‌اند. ( علم لدنی چیست ? )
نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت
به غمزه مسئله آموز صد مدرس شد
علم لدنی : دانش خدادادی
علم لدنی در الهیات
علم لدنی در دین به علمی گفته می‌شود که بدون آموزش و بی واسطه مستقیما از سوی خداوند به فرد داده می شود ، نام دیگر آن « علم اعلی » می باشد این علم صرفا در اختیار افراد مومن و خواص می باشد که به جایگاه بالای معنوی دست یافته اند .
علم لدنی در قرآن
داستان حضرت خضر در قرآن به وضوح علم لدنی را به ما نشان می‌دهد و خداوند در آیه 65 سوره کهف به صراحت میفرماید :
وَ عَلَّمْنٰاهُ مِنْ لَدُنّٰا عِلْماً. «و او (خضر) را از نزد خود علم بیاموختی دانشنامه اسلامی
در سوره آل عمران خداوند در مورد حضرت عیسی ع میفرماید :
وَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ « از آنچه می‌خورید، و در خانه‌های خود ذخیره می‌کنید، به شما خبر می‌دهم »آیه 49 سوره آل عمران
همچنین در سوره یوسف میفرماید :
قَالَ لَا يَأْتِيكُمَا طَعَامٌ تُرْزَقَانِهِ إِلَّا نَبَّأْتُكُمَا بِتَأْوِيلِهِ قَبْلَ أَنْ يَأْتِيَكُمَا ۚ ذَٰلِكُمَا مِمَّا عَلَّمَنِي رَبِّي ۚ إِنِّي تَرَكْتُ مِلَّةَ قَوْمٍ لَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَهُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ كَافِرُونَ (یوسف) گفت: «پیش از آنکه جیره غذایی شما فرا رسد، شما را از تعبیر خوابتان آگاه خواهم ساخت. این، از دانشی است که پروردگارم به من آموخته است. من آیین قومی را که به خدا ایمان ندارند، و به سرای دیگر کافرند، ترک گفتم آیه 37 سوره یوسف
حدیث در مورد علم لدنی
امام باقر(ع) فرمود: من عمل بما یعلم علمه الله ما لا یعلم.
هر کس به آنچه می‌داند عمل کند، خداوند آنچه را نمی‌داند به او بیاموزد (میزان الحکمه، ج 2، ص 730)
امام علی(ع) فرمود: من زهد فی‌الدنیا… هداه الله بغیر هدایهًْ من مخلوق و علمه بغیر تعلیم و اثبت الحکمه فی صدره و اجراها علی‌لسانه.
هر کس دل از دنیا برکند، خداوند بدون اینکه از کسی علم بیاموزد، به او علم خواهد آموخت، حکمت را در سینه‌اش استوار می‌دارد و آن را بر زبانش جاری می‌سازد. (میزان الحکمهًْ ج 1 ص 455)
علم لدنی چیست ?
نمونه های افراد دارای علم لدنی
مرحوم کربلائی کاظم ساروقی فرد بی‌سوادی بود. اما در اثر عمل به احکام دینی و رعایت ضوابط شرعی، خداوند نیز در یک لحظه تمام قرآن را بر قلب او الهام کرد که بسیاری از علما از جمله آیت‌الله بروجردی به حال وی غبطه می‌خوردند.
همچنین مرحوم شیخ رجبعلی خیاط و سیدهاشم موسوی (حداد) از جمله عرفای بزرگی هستند که با عمل به دانسته‌ها و بدون درس خواندن به مقامات عالی رسیدند. به تعبیر آیهًْ الله بهجت، استاد انسان باید علم او باشد و در این زمینه در پاسخ شخصی که می‌پرسد: آیا برای رسیدن به قرب الهی نیازمند استاد هستیم؟
فرمود: استاد، علم است و معلم واسطه است. عمل به معلومات بنمائید و معلومات را زیرپا نگذارید، کافی است. اگر دیدید نشد، بدانید نکرده‌اید. اگر به آن چیزهایی که می‌دانیدعمل کنید، آن چیزهایی را که نمی‌دانید خواهید فهمید. پس مانند عده‌ای این طور نباشید که:
پی مصلحت مجلس آراستند
نشستند و گفتند و برخاستند
مرحوم دولابی می‌فرمود:
البته این راه مربوط به انبیاء و اولیاء و اشخاص برجسته است. یعنی اگر در دنیا یک کمی لب خواسته‌هایت را تو بگذاری و کمتر به دنیا آلوده شوی خداوند به تو علم لدنی می‌دهد .(مصباح الهدی ص 346-345)
علم لدنی برای چه کسانی است ؟
برخی از علما به استناد آیة 65 سورة کهف دربارة حضرت خضر(ع) مخصوص انبیا دانسته اند ، ایشان برای همة انبیا نوعی از «علم لدنی» را قایل می‌شوند و آن را مستند به سنت می‌داند.
علمایی که علم لدنی را مختص پیامبران میدانند :
- علامه حلی
- شیخ صدوق
- شیخ حر عاملی
به هر حال «علم لدنی» که مأخوذ از خرمن دانش الهی است یک نوع علم غیبی است که به انبیا و اولیای الهی افاضه شده است.
اما برخی از علما با استناد به آیات 26 و 27 سوره جن اعتقاد دارند که ، علم لدنی در حد اعلی مختص پیامبران و اولیا الله می‌باشد اما در صورتی که بندگان خداوند در مدار بندگی قرار بگیرند و اعمال آنها برای خدا انجام شود ، ممکن است خداوند صلاح بداند که از علم خود به بنده ذره ای ببخشد ، ذره ای که برای انسان یک علم عظیم خواهد بود .
دیدگاه امام خمینی ره
آنچه تاکنون ذکر شد از کلمات متکلمین، مفسرین و بعضی از اهل عرفان، علم لدنی و علم غیب را فی الجمله برای پیامبر قایل شدند با این بیان که عالم واقعی و استقلالی به غیب، خداوند متعال است که آیاتی از قرآن دلالت به انحصار علم غیب به خداوند متعال دارد و از برخی آیات دیگر برای پیامبران نیز علم غیب یا علم لدنی استفاده می گردد و مفسرین و دانشوران کلام و عرفان نیز با تکیه بر آیات و روایات فی الجمله به اذن و بخشش الهی علم غیب یا علم لدنی برای پیامبران قایل شدند.
علم لدنی چیست ?