هفت خان یا هفت خوان ?

شاید شما هم در مورد نوشتن هفت خان یا هفت خوان دچار شک شوید که کدام املا درست می باشد، در این مطلب املای این واژه را بررسی میکنیم تا در هر مورد از املای صحیح استفاده کنیم .

املای صحیح این واژه « هفت خان » می‌باشد و نوشتن به صورت « هفت خوان » نادرست است .

دو روایت در این مورد وجود دارد:

نخست اینکه خانه و خان از یک ریشه هستند و به مکان سکونت موقت یا دائم اشاره دارند. هر مکانی که رستم در طی سفر خود متوقف می‌شد یک خان میگویند.

دوم آنکه برخی اینگونه گفته اند که رستم و اسفندیار، پس از هر پیروزی بر موانع راه یک سفره غذا برای جشن فراهم میکردند و اینگونه هفت خوان رستم معروف شد (این روایت بسیار مورد تردید قرار دارد).

معنی هفت خان

هفت مکان در میان ایران و توران که رستم و اسفندیار در آن مواضع با مخاطرات بزرگ دچار شدند.

• هفت منزل هفت مرحله.
• مجموع، پیشامدهایی که درهفت منزل برای پهلوانانی مانند رستم واسفندیار رخ داده .
• کار سختی که مراحل زیادی دارد .

هفت خان رستم:

1. جنگ رخش با شیر (خان اول)
2. یافتن چشمه آب (خان دوم )
3. جنگ رستم با اژدها (خان سوم)
4. کشتن رستم زن جادوگر را (خان چهارم)
5. گرفتاری اولاد به دست رستم (خان پنجم)
6. جنگ رستم با ارژنگ دیو (خان ششم)
7. کشتن دیو سپید (خان هفتم)

/haft Khaan/ 

تلفظ هفت خان:

هفت خوان در لغتنامه دهخدا

هفت خوان [ هََ خوا / خا ] ( اِخ ) خوان به معنی سفره است. بعضی وجه تسمیه این کلمه را آن دانسته اند که رستم و اسفندیار بعد از هر کامیابی، خوانی ازاغذیه لذیذ می گستردند، ولی این وجه صحیح نمی نماید.

وجه دیگر اینکه کلمه مصحف هفتخان مرکب از هفت و خان = خانه به معنی هفت منزل است ( از حاشیه برهان چ معین )، نام هفت منزلی است که رستم برای رهایی کاوس از بند شاه مازندران پیمود، در خوان اول رخش شیر را کشت ،در دوم چشمه آب به رهنمایی غرم بر رستم پیدا گشت ، در سوم رستم اژدها را کشت ، چهارم زن جادو را هلاک کرد.

در خوان پنجم دو گوش دشتبان را برکند، در ششم ارژنگ دیو را بکشت ، در هفتم دیو سپید را به قتل رسانید ( یادداشت مؤلف )… وقتی که کیکاوس در مازندران به بند افتاده بود و رستم برای خلاص او میرفت در اثنای راه چند جا دیوان و جادوان را کشت و به هفت روز به مازندارن رفت و کیکاوس را نجات داد، و آن را هفت خوان عجم نیز گویند به سبب آنکه از هر منزلی که می گذشت شکرانه آن مهمانی و ضیافتی میکرد. ( برهان ) :

کنون زین سپس هفت خوان آورم
سخنهای نغز و جوان آورم(فردوسی)

سخنگوی دهقان چو بنهاد خوان
یکی داستان راند از هفت خوان(فردوسی)

ادامه هفت خوان در لغتنامه دهخدا

||… چون ارجاسپ پادشاه توران زمین خواهران اسفندیار را در رویینه دژ در بند کشیده بود و اسفندیار در آن ایام در بند پدر بود، همین که نجات یافت از راه عقبه هفت خوان رفته ، بلاهایی را که در راه پیش می آمد دفع کرده ، خود را به هر وسیله که بود به درون قلعه انداخت و به خدع و فریب ارجاسپ را با جمعی از مردم او کشت و خواهر خود را خلاص کرد، و بعضی گویند این هر دو عقبه ( محل هفت خوان رستم و اسفندیار ) یکی است و آن هفت منزل است میان ایران و توران و به آن راه به غیر رستم و اسفندیار کسی نرفته است.

هفت دستبرد اسفندیار که عبارتند از: کشتن دو گرگ ، کشتن شیران ، کشتن اژدها، کشتن زن جادو، کشتن سیمرغ ، گذشتن از برف ، گذشتن از رود.

بپرسید گشتاسپ از هفت خوان
از آن نامور پور فرخ جوان

فردوسی

رویین دژ آز را گشادم
وآوازه هفت خوان شکستم

خاقانی

هر شیرخواره را نرساند به هفت خوان
نام سفندیار که ماما برافکند

خاقانی

یا مگر اسفندیارم کآن عروسان را همه
از دژ رویین به سعی هفت خوان آورده ام

خاقانی

هر یکی اسفندیاری در دژ رویین درع
از سر دریا غبار هفت خوان انگیخته

خاقانی

|| ( اِ مرکب ) نام نوایی است در موسیقی ( یادداشت مؤلف ) ( حاشیه فرهنگ اسدی نسخه نخجوانی ) || به کنایه، سماوات سبع یا ارضین سبع ( یادداشت مؤلف ) به قرینه شواهد، زمین یا ارضین سبع است :

هم با عدم پیاده فرورو به هشت طبع
هم با قدم سوار برون رو به هفت خوان

خاقانی

هفت خوان [ هََ خوا / خا ] ( اِخ ) از بلوک بیضا ( از فارسنامه ناصری ).

هفت خان در لغتنامه معین

( ~ خا )(اِمر )=

• هفت دشواری و کار سخت برای رستم به هنگام نجات کیکاوس وقتی که در مازندران دربند بود.
• هفت دشواری و کار سخت برای اسفندیار در جنگ با ارجاسب .
• کنایه از: دشواری های سخت و زیاد.

مطالب پیشنهادی

• موزی یا موذی ?
• حناق یا هناق ?
• تقلب یا تغلب ?
• سمباده یا سنباده ?
• هم خانواده معصوم

هفت خان یا هفت خوان ?