سماق یکی از گیاهان دارویی میباشد که در ایران به عنوان چاشنی غذا به صورت پودر استفاده میشود . اما در بسیاری از کشور ها سماق را به عنوان یک نوشیدنی مفید به صورت سرد یا گرم مصرف میکنند. در این مقاله به بررسی خواص دمنوش سماق میپردازیم .(خواص دمنوش سماق)
فهرست مطالب
گیاه سماق
در كتب طب سنتي با نامهاي «سماق»،«سماقيل»،«تمتم» و «سماق الدباغين» آمده است. به فرانسوي Corroyere و به انگليسي Currier s sumaach گفته مي شود. درختچه اي است از خانواده Anacardiaceae و نام علمي Rhus coriaria L آن ميباشد.
مشخصات گیاه سماق
درختي است كوچك به ارتفاع 4-3 متر .شاخه هاي جوان و دمبرگهاي آن را موهاي زبر پوشانيده است.برگ سماق شانه اي است و طول آن تا 15 سانتي متر و معمولا داراي 15 برگچه مي باشد. برگچه ها دندانه دار به ظول 6-4 سانتي متر بيضي و مخملي است، روي برگ سبز مات يزر برگ روشن و در اپييز سرخ رنگ و حنايي مي شود.
گلهاي آن خوشه اي متراكم و حنايي رنگ است و در حدود 10 سانتي متر طول دارد. ميوه آن سفت كركدار قهواه اي مايل به ارغواني است و گوشت ميوه ترش و قابض است.
سماق بومي مناطق مديترانه اي بخصوص سواحل سيسيل است.در ايران در مناطق استپي كوههاي البرز و زاگرس در آذربايجان و خراسان و فارس و دامنه هاي جنوبي البرز ،در دره كرج و هراز در 1700-1000 متر ارتفاع و اطراف تهران شميرانات ،قم ،تبريز، تفرش و تقريبا در اغلب مناطق ايران مي رويد.
دیگر نام های سماق
- سَماق
- تمتم
- سماقیل
- سماق الدباغین
- سماق معمولی
- اثرون
- تتری
- طمطم
- سماک
- سماق الدباغه
- اسرون
- عبرب
- روسی اوطا
خواص دارویی سماق
از نظر تركيبات شيميايي در ميوه و در برگهاي سماق تانن فراواني موجود است .در برگهاي خشك آن بين 30-15 درصد تانن وجود دارد به علاوه يك ماده زرد به نام ميريستين يافت مي شود. در ميوه آن علاوه بر تانن مقدار قابل ملاحضهاي سيتريك اسيد، وينيك اسيد، ماليك اسيد و….كه مزه ترش و قابض را به آن مي دهد.
سماق قابض است و بند آورنده خونروي مي باشد و به عنوان مقوي وتونيك و مدر و براي رفع اسهال خوني و جلوگيري از خونروي و اخلاط خوني از ريه همراه با سرفه مفيد است.
طبع سماق چیست ?
از نظر طبيعت طبق نظر حكماي طب سنتي سرد و خشك است و سردي برگ آن كمتر از ميوه آن است.
سماق به شدت قابض است و مقوي معده و آلات داخل شكم مي باشد.
از قي و اشفتگي و اسهال صفراوي و مزمن و اسهال خوني و آمدن خلط خوني از سينه جلوگيري مي نمايد و خونريزي را بند مي آورد و از ترشح زياد ادرار جلوگير يمي كند.
خوردن ساييده آن با آب سرد جريان سيلان خون را قطع مي كند و نيم كوفته آن با زيره و آب سرد براي كسي كه هميشه قي مي كند و طعام در معده اش نمي ماند مفيد است.
اشتها را تحريك مي كند ، بخصوص در اشخاص گرم مزاج و با زرده تخم مرغ و گشنيز خشك اسهال را بند مي آورد و حتي زرده تخم مرغي كه در آن شخته شود ، نيز قابض و مانع اسهال مي شود و با سركه رقيق ،قابض و برای اسهال و خونروي از رحم و كاهش ترشخ زياد و غير معمول ادرار نافع است.
اگر سماق ،بريان و سرخ شود، بيشتر قابض است . سماق مضر معده و كبد سرد است و از اين نظر اشخاص سرد مزاج بايد با مصطكي و انيسون بخورند. مقدار خوراك آن تا 20 گرم ، جانشين آن سركه است.
ارزش غذایی سماق
در هر 100 گرم سماق خشک شده :
- انرژی 57 کیلوکالری
- کربوهیدرات 63/26 گرم
- پروتئین 0/4 گرم
- چربی 0/10 گرم
- فیبر 1/9 گرم
- کلسیم 11 میلی گرم
- کلسترول 0 میلی گرم
روش تهیه دمنوش سماق
یک الی دو قاشق سماق را در آب جوش ریخته و داخل قوری روی کتری یا سماور دم کنید . اگر تمایل دارید از ابتدا شیرین باشد کمی نبات خرد شده به آن اضافه کنید، تا طبع سرد آن را نیز خنثی کند. با کمک صافی ریز در فنجان مناسب ریخته و نوش جان کنید .
خواص دمنوش سماق نکوبیده
سماق نکوبیده به سماقی گفته میشود که به پودر تبدیل نشده است و دانه ها آن هنوز ساختار خود را حفظ کرده اند . سماق نکوبیده خواص خود را تا مدت طولانی تری حفظ میکند، به همین دلیل توصیه میشود از پودر کردن سماق پرهیز شود .
- دمنوش سماق سرشار از ویتامین C و سایر آنتی اکسیدان ها میباشد.
- کلسترل خون را کاهش میدهد.
- از بیماری قلبی جلوگیری میکند.
- برای سلامت پوست و مو مفید است .
- برای افراد مبتلا به دیابت بسیار مفید است زیرا قند خون را کاهش میدهد .
- دمنوش سماق کاهشدهنده خونریزی رحم و التیام بخش آن است که در زمان پریودی گزینه مناسبی برای تسکین درد است.
سایر فواید مصرف سماق
مصرف سماق برای بسیاری از اعضای بدن و درمان برخی از بیماری ها مفید میباشد . در ادامه با ذکر فواید سماق با این گیاه مفید بیشتر آشنا میشویم :
کاهش دندان درد
مسواک زدن با پودر سماق علاوه بر سفیدی دندان ها ، موجب تقویت و استحکام لثه ها میگردد. سماق برای کاهش درد دندان مفید میباشد و جالب است بدانیم که در آفریقا دندان هایی که درد میکنند را با کوبیده سماق آرام میکنند .
کاهش خونریزی قاعدگی
همانطور که گفته شد سماق قابض و در دوران قاعدگی خونریزی را کاهش میدهد . به دلیل همین ویژگی مصرف سماق برای زنان باردار توصیه نمیشود .
چربی سوزی سماق
در مورد چربی سوزی دمنوش سماق بسیار تاکید شده است . افرادی که قصد کاهش وزن دارند باید یک استکان دمنوش سماق را نیم ساعت پس از مصرف وعده های اصلی مصرف کنند. سماق بطور کلی ضد چربی و قند خون میباشد و همین موارد باعث میشوند سماق خاصیت لاغر کننده داشته باشد .
** به دلیل اشتها آور بودن سماق ، تاکید میشود که در زمانی که معده پر است مصرف شود تا در فرد حس گشنگی ایجاد نکند .
البته توصیه میشود مصرف مداوم دمنوش سماق زیر نظر پزشک صورت بگیرد .
سلامت پوست و مو
وجود ویتامین c در سماق باعث میشود مصرف آن برای سلامت پوست مفید باشد و از ایجاد چین و چروک پیشگیری کند .
درمان لک سفید و قهوهای پوست :
جوشانده برگ، ریشه و ساقه سماق را بر روی لکههای سفید و قهوهای پوست صورت بمالید، آنها را درمان میکند.
درمان کهیر :
برای درمان کهیر سماق و جوش شیرین را با هم ترکیب کنید و بر روی کهیر بمالید.
سیاه شدن موی سر :
شست و شوی موها با دمنوش برگ درخت سماق باعث سیاه شدن موی سر میشود.
خواص سماق برای سیستم گوارش
کبد و کبد چرب :
سماق حاوی آنتیاکسیدانهایی است که باعث سمزدایی از کبد شده و به درمان کبد چرب کمک میکند، همچنین مصرف سماق میتواند ویروس هپاتیت B را درمان کند.
درمان اسهال :
سماق برای درمان اسهال و اسهال خونی مفید میباشد. برای درمان اسهال مقداری سماق، گشنیز خشک شده و زرده تخم مرغ آب پز را مصرف کنید.
درمان خونریزی بواسیر :
سماق و آب سماق جهت درمان هموروئید یا بواسیر و همچنین درمان خونریزی بواسیر مفید و موثر هستند .
خواص خاک سماق
خوردن گردي كه روي ميوه است و آن را خاك سماق مي نامند ،بسيار قابض استو كمي تلخ،و براي قطع اسهال مزمن و جريان رطوبت هاي سفيد رحم مفيد است.
خواص صمغ درخت سماق
صمغ درخت سماق خيلي يابس ،و خشك كننده و محلل است و براي به هم آوردن جراحات و تسكين درد دندان كرم خورده از طريق گذاردن روي دندان مفيد است.ميوه سماق نبايد تازه مصرف شود زيرا ايجاد مسموميت مي كند و هميشه بايد خشك آن ساييده و مصرف شود.
عوارض و مضرات سماق
- سماق تازه سمی است حتما خشک شده آن را مصرف کنید.
- اگر شما به آجیلها حساسیت دارید بهتر است در مصرف سماق دقت کنید، چون ممکن است باعث واکنش آلرژیک در شما شود.
- گونههای زینتی سماق سمی هستند و باعث بروز خارش پوست میشوند.
خواص دمنوش سماق