فورس ماژور force majeur اصطلاحی حقوقی در فرانسه می‌باشد . در این مقاله به بررسی معنا و مفهوم این اصطلاح حقوقی می‌پردازیم ، همراه ما باشید . ( فورس ماژور یعنی چه ? )
فهرست مطالب
معنی فورس ماژور
فورس ماژور در متون حقوقی ما « قوه قاهره » نام گذاری شده است . منظور از فورس ماژور اتفاق و حادثه ای است که به صورت غیر مترقبه و خارج از کنترل افراد رخ میدهد و بر تعهدات آنها تاثیر میگذارد .
مثال :
شما با یک شرکت خارجی قرارداد دارید که هر هفته 5 تن مواد اولیه برای آنها ارسال کنید . اما به دلیل وقوع سیل شما تا مدت ها توانایی انجام تعهد خود را ندارید . در این مورد قانون از شما حمایت میکند و با در نظر گرفتن اصل « فورس ماژور » ، حکم به مجاز بودن عدم انجام تعهد از طرف شما میدهد . و شرکت خارجی نمیتواند از شما خسارت طلب کند .
تلفظ فورس ماژور :
فورس ماژور یعنی چه ?
مصادیق فورس ماژور
- سیل
- سونامی
- زلزله
- طوفان
- جنگ داخلی یا حمله دشمن خارجی
- اعتصاب و شورش
- حریق
- صاعقه
- رانش زمین
- برخورد شهاب سنگ با زمین
- بستن راه توسط حکومت ها
- آتش سوزی
- بیماری های واگیر
در قانون هر کشور مواردی که به عنوان فورس ماژور رسمت دارد متفاوت می‌باشد . به عنوان مثال بیماری های واگیر هنوز در برخی از کشور ها به عنوان به اتفاق فورس ماژور شناخته نمیشود .
اثر فورس ماژور
برای فورس ماژور دو اثر در قوانین دیده شده است :
- پایان یافتن قرارداد
- عدم پرداخت خسارت
در صورتی که فورس ماژور دائمی باشد یا طول مدت آن از طول مدت قرارداد بیشتر باشد ، حکم به پایان قرارداد داده میشود . اما اگر موضوع فورس ماژور سبب شود مدت مشخصی که کمتر از مدت کل قرارداد است تعهدات یکی از طرفین انجام نشود حکم به عدم پرداخت خسارت داده میشود .
قوه قاهره در قانون مدنی ایران
طبق ماده ۲۲۷ قانون مدنی ایران فورس ماژور یا قوه قاهره حادثه‌ای می‌باشد که نمیتوان آن را به متعهد مربوط دانست، اعم از این‌که ارتباطی با قلمرو فعالیت متعهد داشته و « حادثه غیرمترقبه » تلقی شود ، یا صرفاً ناشی از عوامل بیرونی و جدا از متعهد باشد.
ماده ۲۲۷ قانون مدنی متخلف از انجام تعهد وقتی محکوم به تادیه خسارت میشود که نتواند ثابت نماید که عدم انجام به واسطه علت خارجی بوده است که نمیتوان مربوط به او نمود. ماده ۲۲۹ قانون مدنی اگر متعهد به واسطه حادثه که دفع آن خارج از حیطه اقتدار اوست نتواند از عهده تعهد خود برآید محکوم به تادیه خسارت نخواهد بود.
آیا نوسان قیمت ارز شامل فورس ماژور میشود ؟ خیر .
شرایط تحقق فورس ماژور
الف ) پیش بینی پذیر نباشد؛
ب ) ناشی از فعل یا ترک فعل مدعی فورس ماژور نبوده و غیر قابل انتساب به وی باشد؛
پ ) جلوگیری یا کنترل آن نوعاً بیرون از توان مدعی فورس ماژور باشد؛
ت ) بازدارنده از انجام همه یا بخشی از تعهدهای مدعی فورس ماژور باشد؛
این رخدادها در مواردی که رابطه قراردادی وجود دارد باید پس از امضای قرارداد رخ داده باشد مواردی همچون واگیر بیماریهای واگیردار، زلزله، سیل و تندآب های غیر عادی ، خشکسالی های گسترده ، آتش سوزی های دامنه دار ، توفا، جنگ – اعلام شده یا نشده – ، کودتا، انقلاب و اعتصاب های عمومی، نشت و آلودگی های شیمیایی، لرزه، انفجار و آتش سوزی های تکنولوژیک و . . . ) چنانچه دارای شرایطپیشگفته باشند، فورس ماژور دانسته می شوند.
فورس ماژور یعنی چه ?
فورس ماژور و هاردشیپ
مفاهیم هاردشیپ و فورس ماژور استثنایی بر اصل « لزوم وفای به عهد » می‌باشند . این شروط در موقعیت هایی اعمال می‌شوند که در آن شرایط موجود در زمان اجرای قرارداد، تغییر زیادی کرده است. به نحوی که در زمان انعقاد قرارداد بین طرفین شرایط این گونه نبوده و یا از آنچه که طرفین انتظار داشتند بسیار متفاوت بوده است . این موضوع در قرارداد‌های بین المللی بیشتر مشاهده میشود.
با وجود وجوه تشابه میان فورس ماژور و هاردشیپ ، تفاوت‌های قابل ملاحضه‌ای نیز میان آنها وجود دارد . در بعضی مواقع حوادث غیرمنتظره و پیش بینی نشده باعث بر هم خوردن تعادل و توازن اقتصادی قرارداد میشود. به گونه‌ای که اجرای کامل مفاد قرارداد باعث سود بادآورده برای یک طرف و ورشکستگی طرف دیگر میشود. به عبارت دیگر اجرای تعهد با دشواری روبه رو میشود.
به همین علت طرفین در چنین قرارداد هایی ترجیح می‌دهند قبلاَ تکلیف این وضعیت را مشخص سازند . شرط هاردشیپ یا مذاکره مجدد از جمله اینگونه پیش بینی ها است . اما گاهی در نتیجـه بـروز حوادث ناگهانی و غیر قابل کنترل که قابل انتساب به متعهد نباشد، اجرای تعهد کاملاً غیرممکن می‌گردد. برای چنین اتفاقاتی شرط فورس ماژور پیش بینی میشود.
مفهوم هاردشیب یا مذاکره مجدد
هاردشیپ در اصطلاح حقوقی « شرطی است که براساس آن، در صورتی که شرایط اولیه قرارداد که مبنای توافق طرفین بوده است، دگرگون شود ، به گونه‌ای که تعادل قراردادی دچار اختلال گردد ، طرفین می‌توانند جهت تحمل پذیر شدن فشار نامتعارف ایجاد شده برای یکی از آنان، درخواست بازبینی در عقد را نمایند. »